Τι νόημα έχει η Άρνηση, όταν την κάνεις στεφάνι Δόξας; ...

γράφει ο Νάσος Κατσώχης

-

Οι πασίγνωστες, πλέον, δηλώσεις του Ντίνου Χριστιανόπουλου (που έρχονται, βέβαια, σε συνέχεια  παλιότερων παρόμοιων –και άρα σταθερών- ισχυρισμών του), αν μη τι άλλο, εγείρουν -νομίζω- μείζον θέμα, στον βαθμό ειδικά που γίνονται αβίαστα αποδεκτές από πολλούς (και δη αδαείς) ως δήθεν πράξη θαυμαστής αντίδρασης απέναντι σε όψεις ενός σαθρού (όντως) συστήματος.

Όπως καταλαβαίνει κανείς, λοιπόν, διαφωνώ -εν μέρει, έστω- με τις δηλώσεις του γνωστού ποιητή, για δύο, βασικά, λόγους.

Αφενός, ο Χριστιανόπουλος λέει ότι όσο / επειδή  υπάρχει βράβευση, άρα επιλογή ενός καλύτερου, προυποτίθεται ότι οι κρίνοντες θεωρούν εαυτούς ‘ανώτερους’ και ως τέτοιοι αναγνωρίζουν την αξία άλλων  ‘κατώτερων’, βραβεύοντάς τους.

Από πού προκύπτει κάτι τέτοιο; Καταρχήν όσοι απαρτίζουν το εκάστοτε σώμα των κριτών συμβατικά έχουν τεθεί ή θέτουν εαυτούς στη θέση αυτή. Εννοείται ότι κανείς δεν είναι ανώτερος ή κατώτερος από κανένα, αλλά η αξιολόγηση ανθρώπων από ανθρώπους αποτελεί προαιώνια, πανάρχαιη ανθρώπινη πρακτική. Μην μηδενίζουμε τα πάντα. Εξάλλου, υποθέτω, όσο ειδικοί στο συγκεκριμένο αντικείμενο κρίσης κι αν είναι όσοι αποτελούν το εκάστοτε σώμα των κριτών, και οι ίδιοι ίσως -έστω και ενδόμυχα- ξέρουν πως η απόφαση και η τελική τους επιλογή δεν είναι κατ’ ανάγκη η ορθότερη, δεδομένου ότι -έτσι κι αλλιώς- όσο αναφερόμαστε σε πεδία όπως τέχνη, λογοτεχνία κ.τ.λ., εκ των πραγμάτων τίποτε δεν είναι αποδείξιμο και αντικειμενικό (το πολύ-πολύ είναι δι-υποκειμενικό). Ισχύει, δηλαδή, εδώ η γνωστή λατινική ρήση: de gustibus non disputandum (est).

Αφετέρου, και ίσως πιο βασικού (ας μην κατηγορηθώ εδώ ως υποστηρικτής δήθεν ‘φιλελεύθερων-αγοραίων’ αξιωμάτων), υπάρχει και η άλλη οπτική, της βράβευσης ως καθ’ αυτό συμβολικής πράξης, που σε αφηρημένο επίπεδο αποτελεί μία από τις κινητήριες δυνάμεις για τη βελτιστοποίηση της ανθρώπινης καλλιτεχνικής δημιουργίας. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια πράξη που προωθεί τον ανταγωνισμό ( όσο μιλάμε για  υγιή άμιλλα, βέβαια). Μην ξεχνάμε ότι πλείστα όσα ανθρώπινα δημιουργήματα διαχρονικά έχουν προκύψει μέσα από διαδικασίες αξιολόγησης και βράβευσης (και όχι μόνο στη λογοτεχνία: στην αρχιτεκτονική,  στις πλαστικές τέχνες γενικά, στην επιστήμη, στον αθλητισμό και αλλού: μια ανάγνωση των γνωστότερων έργων του Ολλανδού ανθρωπολόγου Johan Huizinga αρκεί, μάλλον, για να πείσει επ’ αυτού ). Πώς διατείνεται, επομένως, ο ποιητής ότι οι βραβεύσεις μειώνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια; Ίσα-ίσα, φαίνεται να συμβάλλουν -κρίσιμα μάλιστα κάποιες φορές- στην ανάδειξη των αξιών ή των άξιων. Και υπ’ αυτή την οπτική, η τέχνη ‘ευλογεί’  θεσμούς που ενέχουν το στοιχείο της αξιολόγησης, έστω κι αν -όπως προείπα- δεν παύει ποτέ αυτή να είναι (δι) υποκειμενική, στον βαθμό που αφορά μη μετρήσιμα, μη ποσοτικά δεδομένα.

Μόνο σε δύο περιπτώσεις μπορεί κανείς να βάλ(λ)ει ανοιχτά εναντίον τέτοιων θεσμών: στην περίπτωση του χρηματικού αντιτίμου, που -έστω και στην εποχή του θεοποιημένου χρήματος- φαντάζει ασύμβατο με δημιουργίες σε πεδία ‘υψηλής ποιότητας’, όπως τέτοιο είναι, μεταξύ άλλων, το λογοτεχνικό, και στην περίπτωση, φυσικά, κατά την οποία εμπλέκονται στην όλη επιλογή αθέμιτα και / ή πλάγια μέσα προς εύνοια ή υποστήριξη συγκεκριμένου / ων προσώπου / ων.

Καταλήγοντας, συνεπώς, και καταθέτοντας την προσωπική μου άποψη, συμφωνώ με τον Χριστιανόπουλο στη μη αποδοχή του χρηματικού ποσού που προβλέπεται για το νικητή. Δεν συμφωνώ, όμως, με τις θεωρήσεις του περί της  βράβευσης ως θεσμού, και άρα με την απόφασή του να αρνηθεί ( μπορεί να πει κανείς, κάνοντάς το με προκλητική αποστροφή και εγωπάθεια στη συγκεκριμένη περίπτωση) το βραβείο του.

Όσο, τέλος, για την ακόμη πιο γενική θέση του ότι δεν δέχεται (κανενός είδους) αφεντικά: κύριε, Χριστιανόπουλε, καλώς ή κακώς (έστω, κακώς) ανθρώπινη κοινωνία τόσο σύνθετα δομημένη, εδώ και αιώνες, χωρίς αφεντικά, είναι κάτι που εμπίπτει μόνο στη σφαίρα μιας αθεράπευτης (δυστυχώς) Ουτοπικής σύλληψης. Λίγος ρεαλισμός, δεν βλάπτει…

ΥΓ (από 24γραμματα): στη φωτογραφία ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπυλος, όταν δεν αρνήθηκε την  αναγόρευση του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής (1η Ιουνίου 2011)

24γραμματα

 ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΤΙΝΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΥ